گفتگو وب دا با استادی که به سبب تلاشهای وی و همکارانش مشهد به یکی از قطب های ژنتیک کشور تبدیل شده است
- بازدید: 557
دکتر محمدرضا عباس زادگان مدیر گروه ژنتیک پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با اشاره به اهمیت امر پژوهش در حوزه‌های مختلف و از جمله درمان گفت: در بحث پیشگیری از بیماری‌ها که همواره مقدم بر موضوع درمان تلقی میشود، امر تحقیق می‌تواند به عنوان یک اولویت و در راس امور مرتبط با پیشگیری مطرح باشد.
این استاد و پژوهشگر پیشکسوت، که به سبب پیشینه‌ی غنی علمی و پژوهشی خود در زمره سرآمدان علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بوده و هم اکنون به عنوان رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی مولکولی این دانشگاه مشغول به فعالیت می باشد، جزئیاتی از عملکردهای علمی- پژوهشی مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد را به عنوان یکی از سه دانشگاه قطب ژن درمانی در کشور تشریح کرد.
دکتر عباس‌زادگان با اشاره به اینکه فعالیت‌های گروه ژنتیک پزشکی و مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی مولکولی در راستای درمان قطعی بیماری‌های لاعلاج ژنتیکی همچون ضعف‌های عضلانی دوشن, retinitis pigmentosa ، بیماری‌های خونی تالاسمی و ... با همکاری دانشجویانی از مقاطع تحصیلات تکمیلی و phd انجام میشود، افزود: هم اکنون ساختارهای ژنتیکی این بیماری‌های لاعلاج، جهت ترمیم جهش ژنتیکی در شرف آماده شدن است و در آینده‌ای نزدیک کارآزمایی بالینی آن آغاز خواهد شد.
وی اضافه کرد: در یک مورد کارآزمایی بالینی در زمینه اصلاح ژن مرتبط با سرطان معده که با همکاری اساتید بالینی، آنکولوژیست ها و خونشناس ها انجام میشود، ما سلول ایمنی بیمار را از بدن خارج می کنیم و پس از اعمال تغییرات ژنتیکی در سلول آن را به بدن بیمار تزریق میکنیم، تا در واقع موقعیتی را برای سیستم ایمنی بدن ایجاد کنیم که به صورت هدفمند به سلول‌های سرطانی حمله کرده و پس از عمل جراحی، سلول‌های باقیمانده سرطانی را نابود کند.
استاد برتر دانشگاه علوم پزشکی مشهد در عین حال گفت: در مسیر انجام این قبیل تحقیقات همواره مشکلات و محدودیت‌های مرتبط با زیرساخت‌ها وجود دارد و ما امیدواریم به همت مسئولان دانشگاه این زیرساخت ها جهت رشد هر چه بیشتر پژوهش ها و کوتاه شدن مسیر تحقیقات آزمایشگاهی تا بالین فراهم شود؛ البته در دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم، پارک علم و فناوری سلامت، اقدامات خوبی را آغاز کرده که امیدواریم تقویت شود و همچنین با ایجاد و توسعه شرکت‌های دانش بنیان بستر کار و فعالیت برای جوانان با استعداد فراهم و از مهاجرت آنان جلوگیری شود.
وی در همین ارتباط افزود: یکی از عوامل موثر در پیشگیری از مهاجرت نخبگان ایجاد بسترهای کار برای آنها است چرا که بیشتر جوانان می دانند مهاجرت کردن همراه با مشکلات فراوانی است و علاقمندند که در کنار خانواده بمانند ، البته به شرط آنکه فرصت‌های کاری را برای آنها فراهم کنیم و اگر این امر محقق شود چه بسا کسانی که مهاجرت کردند برگردند همانطور که من پس از ۲۰ سال تحصیلات در خارج از کشور بازگشتم و اکنون ۲۵ سال است که در دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعالیت دارم.
دکتر عباس زادگان ضمن اشاره به تحصیل خود در زمینه ژنتیک پزشکی و تشخیص بیماری‌ها ( بخصوص بیماری های دوران جنینی ) به تاریخچه آغاز این درمان در ایران اشاره کرد و گفت : از سال ۷۹ در کشور ما، تشخیص سلامت جنین در دوران بارداری آغاز شد و اکنون در زمینه ژنتیک و تشخیص بیماری‌های جنینی جزو مراکز معتبر و دارای مجوز از وزارت بهداشت در شرق کشور هستیم.
وی با اشاره به کسب رتبه اول کشوری مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی دانشگاه مشهد در سال جاری گفت: در این مرکز تمرکز اصلی ما بر تحقیقات ژن‌درمانی است و البته همکاران دیگری نیز در حیطه ژنتیک و پزشکی مولکولی فعالیت می‌کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به این سوال که در زمینه ژنتیک چه ظرفیت‌های تحقیقاتی در دانشگاه وجود دارد گفت: با توجه به منابع محدودی که در کشور داریم از نظر من تحقیقات و پژوهش باید توسعه یابد و هرچه زودتر از آزمایشگاه تحقیقاتی به بالین برسیم، همچنین زمینه‌ای برای تشکیل شرکت‌های دانش بنیان و فناوری محور فراهم شود. در کشورهای پیشرفته دنیا در زمینه فناوری در حوزه سلامت و تولید فرآورده‌های نو ترکیب برای درمان بیماری‌ها، اقدامات گسترده‌ای انجام شده به نحوی که آورده‌ی اقتصادی نیز برای آنان داشته و هم اکنون کشورهایی هستند که درآمدهای پژوهشی آنان بیشتر از درآمدهای نفتی سایر کشورها است. در کشور ما هم یکی از اقدامات خیلی خوب تشکیل پارک علم و فناوری سلامت بوده که در آنجا مراکز رشد سلامت و مراکز رشد دارویی را داریم و جوانان توانمندی با ایده‌های خوب تحقیقاتی شروع به کار کرده‌اند که امیدواریم در آینده فعالیت‌های آنان به بازدهی اقتصادی سودآور منتج شود.
وی، در پاسخ به این پرسش که از مسئولان دانشگاه در زمینه حمایت از پژوهشگران چه انتظاری دارید؟ گفت: با توجه به اینکه مدت ۷ سال در پژوهشکده بوعلی به عنوان مسئول فعالیت داشته‌ام، به خوبی می‌دانم که چالش‌های بسیاری وجود دارد، ولی این تاکید را دارم که حوزه پژوهش را باید محور اصلی قرار دهیم و به موازات فضای درمانی این حوزه را نیز تقویت کنیم. بارها به مسئولان دانشگاه اعلام کرده‌ام که در حوزه توسعه پژوهش و اختصاص دادن بودجه مشکلاتی وجود دارد و البته توضیح آنها این است که در حوزه‌های درمان، مشکلات زیادی است که مانع توجه و رسیدگی بیشتر ما به حوزه پژوهش میشود، اما به نظر من اگر دستاوردهایی که از حوزه پژوهش در سال‌های اخیر کسب شده را بررسی کنیم، چه به لحاظ توسعه شرکت‌های دانش بنیان و تولید فناوری‌هایی که در حوزه سلامت تاثیرگذارند و چه در بحث سرویس دهی به مردم در حوزه پیشگیری از بیماری‌ها، می‌بینیم که پژوهش به خوبی جواب داده است. مثلاً در سال ۱۴۰۰ طبق آمار، ۱۰ میلیارد تومان کمک هزینه با همکاری سازمان بهزیستی در زمینه ژنتیک هزینه شده که این امر از تولد ۷۰۰ معلول پیشگیری کرده، این رقم بسیار بالایی است. در مورد تولد کودکان EB هم در سال گذشته اقداماتی انجام شد که در نهایت از تولد کودکانی با مشخصات این بیماری پیشگیری شد. بنابراین ما در زمینه پیشگیری خیلی کار داریم و در واقع این خدمتی است برای مردم و لذا پژوهش در راس این امر می‌تواند کمک کننده باشد.
دکتر عباس زادگان ضرورت وجود یک نیروی پزشک پژوهشگر در مراکز تحقیقات ژنتیک را نیز یادآور شد و گفت: به اعتقاد من مراکز تحقیقاتی که در زمینه‌ی دانشگاه فعالیت می‌کنند باید نیرویی داشته باشند که به نوعی پل ارتباطی بین همکاران علوم پایه و همکاران بالین باشد. در چند سال اخیر ما موفق شدیم که بین اساتید بالینی و اساتید علوم پایه ارتباط برقرار کنیم، همکاران بالینی نیز استقبال کردند و گرنت‌هایشان را به این زمینه مشترک سوق دادند، امیدواریم با ادامه این همکاری بتوانیم طرح‌هایی را تعریف کنیم که مشکلی را از مردم حل‌کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد همچنین گفت: در زمینه بیماری اوتیسم بنا داریم تعداد قابل توجهی از بچه‌های اوتیسم را به منظور پیشگیری بررسی ژنتیکی داشته باشیم؛ همینطور در مورد بیماری‌های نفرولوژی با اساتید این حوزه طرحی را به پایان رساندیم و خوشبختانه جهش ژنتیکی را در بیماران آن ها شناسایی کردیم. در زمینه‌های اطفال، نوزادان و قلب و عروق نیز در حال کار هستیم. با مراکز تحقیقاتی دانشگاه های بین المللی از جمله دانشگاه مونیخ و تورنتو نیز در ارتباط هستیم.
وی در پاسخ به این پرسش که یک پژوهش ایده آل چه ویژگی‌هایی دارد گفت: علم همیشه زمانی پیشرفت می‌کند که از دستاوردهای محققین قبلی استفاده کند، بنابراین یک پژوهشگر موفق باید دستاوردهای قبل از تحقیق خود را مطالعه کند، من به یک دانشجوی دکترا توصیه می‌کنم که قبل از پروپوزال نویسی در زمینه موضوع انتخاب شده و همچنین روش اجرا مطالعه داشته باشد. همچنین به دانشجویان دکترا توصیه می‌کنم که هرگز از آزمایشات ناموفق مایوس نشوند و با امید مسیر تحقیق شان را ادامه بدهند، چون همین آزمایشات ناموفق هم برای پیشرفت علم لازم است.
