شیوع سنگ کلیه در مردان 2 برابر زنان است

عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: شیوع سنگ کلیه در مردان 2 برابر زنان بوده و این موضوع در افراد بالای 40 سال بیشتر دیده شده است.

دکتر زهرا لطفی در گفتگو با وب دا، اظهار کرد: سنگ کلیه یک مشکل رایج، شایع و دردناک است که هزینه‌های زیادی را بر دولت‌ها تحمیل می‌کند و آمارهای مربوط به کشور آمریکا نشان می‌دهد که سالانه میلیون‌ها دلار صرف هزینه‌های مرتبط با این بیماری می‌شود که اکثر این هزینه‌ها جهت درمان‌های جراحی سنگ‌ کلیه استفاده می‌شود.

وی تصریح کرد: طبق آمارهای ثبت شده در کشورهای پیشرفته 19 درصد از مردان و 9 درصد از زنان تا سن 70 سالگی به سنگ کلیه مبتلا می‌شوند و شیوع آن در مردان و زنان سفید پوست و سیاه پوست طی سال‌های اخیر در حال افزایش بوده است.

فوق تخصص کلیه بالغان با بیان اینکه افزایش چاقی، دما و استفاده بیشتر از تکنیک‌های تصویربرداری تشخیصی، شبیه شدن عادات غذایی و تغییر در رژیم غذایی که موجب افزایش چاقی می‌شود، از جمله عواملی است که در افزایش شیوع تشکیل سنگ نقش دارند، خاطرنشان کرد: شیوع سنگ کلیه برحسب سن، جنس، نژاد و قومیت و موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت بوده و با بالارفتن سن شیوع سنگ‌ها افزایش می‌یابد.

دکتر لطفی اضافه کرد: در بین مردان بروز سنگ تقریباً 2 در هزار نفر در سال بوده، در افراد زیر 40 سال که به 4 در هزار نفر در سال می‌رسد و در بین 40 تا 60 سالگی هم میزان ابتلا افزایش می‌یابد و بعد از 60 سالگی و با افزایش سن شیوع این بیماری کاهش می‌یابد؛ همچنین در زنان هم میزان بروز 2 در هزار نفر و در گروه سنی زیر 40 سال است و با افزایش سن این عدد به 1.5 مورد در هر هزار نفر کاهش می‌یابد، اما با توجه به اینکه بعد از 60 سالگی روند کاهشی را در شیوع سنگ‌ها شاهد هستیم ممکن است که مرد یا زن 80 ساله هم با اولین سنگ کلیه مواجه شود.

وی با اشاره به اینکه شیوع سنگ کلیه در بین مردان و زنان کمتر از 40 سال با هم مشابه بوده و شیوع این بیماری معمولاً در مردان 2 برابر زنان بوده که این موضوع در افراد بالای 40 سال بیشتر دیده شده است، بیان کرد: طبق آخرین آمارهای ثبت شده جنس سنگ‌ها در حدود 80 درصد بیماران مبتلا به سنگ کلیه از نوع کلسیمی بوده که این نوع از سنگ‌ها از جنس اگزالات کلسیم و حدود 15 درصد شامل فسفات کلسیم بوده است و از دیگر سنگ‌ها می‌توان به اسیداوریکی 8 درصد، سیستین یک تا 2 درصد، استرووایت (شاخ گوزنی) یک درصد و سنگ‌های متفرقه کمتراز یک درصد را اشاره کرد.

عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ضمن اشاره به برخی از موقعیتهای جغرافیایی در ابتلا به بیماری سنگ کلیه، گفت: به لحاظ موقیعت جغرافیایی بیشترین میزان شیوع سنگ کلیه در عربستان سعودی و امارات متحده عربی گزارش شده که عوامل محیطی و ژنتیک می‌تواند در تشکیل آن دخیل باشد.

دکتر لطفی بیان کرد: گزارش‌های به عمل آمده در رابطه با نژادها حاکی از آن است که شروع سنگ‌ها در بین مردان نژاد قفقازی بیشتر و به‌طور متوسط در بین مردان آسیایی و اسپانایی‌تبار و در سیاه‌پوستان کمتر مشاهده شده است؛ همچنین عامل دیگری که در تشکیل سنگ کلیه نقش دارد ناتوانی افراد بوده و این بیماری در افراد دچار معلولیت‌های عملکردی بیشتر از افراد بدون معلولیت است.

وی با اشاره به اینکه سنگ کلیه یک مشکل شایع است، تصریح کرد: عود سنگ در بیمارانی که مبتلا به سنگ اگزالات کلسیم هستند 10 تا 30 درصد به مدت 5 سال است و میزان عود کلی سنگ به عواملی همچون سنگ سابق قبلی و نوع درمان بیمار بستگی دارد.

فوق تخصص کلیه بالغان در رابطه با علل به‌وجود آمدن سنگ کلیه، گفت: ادرار محلولی است که از اجزای متفاوتی تشکیل شده و مواد داخل آن به حالت اشباع بوده که مانع از تشکیل سنگ می‌شود، اگر شرایطی فراهم شود که این مواد از حالت اشباع بودن خارج شود و به حالت فوق اشباع درآید شرایط برای کریستالیزیشن (موادی محلولی که داخل ادرار به حالت محلول هستند) مهیا و زمینه را برای تشکیل سنگ کلیه فراهم می‌کند.

دکتر لطفی افزود: به دلیل مهارکننده‌های سنگ‌سازی بسیاری از افراد ادرارشان از یک یا چند کریستال اشباع می‌شود، اما فرآیند تشکیل سنگ رخ نمی‌دهد که مهم‌ترین مهارکننده های تشکیل سنگ مربوط به سنگ‌های حاوی کلسیم سیترات ادرار است.

وی در خصوص عوامل خطر تشکیل سنگ، گفت: 2 دسته از عوامل خطر ابتلا به سنگ کلیه وجود دارد، یکی عوامل خطری که قابل اصلاح هستند، مانند رژیم غذایی و ادرار و دیگری عوامل خطری که غیرقابل اصلاح هستند، مانند عوامل خطر ژنتیکی و بیماری‌های زمینه‌ای که اختلالات سیستمیکی محسوب می‌شوند.

عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: بیماری‌های التهابی روده از جمله بیماری کرون یا جراحی‌های بای پس معده یا هایپر پارتیروئیدیسم اولیه و عاملی همچون چاقی، دیابت نوع 2 و نیز عوامل مهم مثل هایپرتنشن، نقرس، بیماری‌های کلیوی مزمن شرایط طبی همراهی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز سنگ باشند و با درمان برخی از این عوامل قابل اصلاح، می‌توانیم از تشکیل سنگ جلوگیری کنیم.

دکتر لطفی تصریح کرد: عوامل خطر قابل اصلاح که مربوط به رژیم غذایی هستند شامل مصرف کم مایعات و رژیم‌های کم حاوی کلسیم و پتاسیم فیتال و دریافت بیشتر مواد غذایی حاوی اگزالات همچون نمک، مواد قندی شامل ساکرز و فروکتوز نیز پروتئین‌های با منشأ حیوانی بوده است.

وی اضافه کرد: درمان‌های پیشگیرانه همیشه در تمام رشته‌ها درمان هدف بوده و هست، درمان پیشگیرانه در مورد سنگ کلیه شامل تغییر سبک زندگی، افزایش مصرف مایعات، حداقل 2 لیتر در روز ادرار که فرد باید در روز 2.5 لیتر مایعات مصرف کند تا بتواند، 2 لیتر ادرار داشته باشد.

فوق تخصص کلیه بالغان با بیان اینکه سنگ‌های کلسیم اگزالات شایع‌ترین سنگ‌هایی هستند که وجود دارند، خاطرنشان کرد: همانطورکه کاهش وزن نقش مهمی در درمان بیماران مبتلا به فشارخون دارد، در این بیماری هم توصیه می‌کنیم که فرد وزنش را کاهش دهد، زیرا چاقی از عواملی بوده که بر شروع بیماری‌های سنگ کلیه تأثیر دارد، گاهی اوقات فرد باید بر اساس نوع سنگ اختصاصی که دارد درمان‌های دارویی مختص آن سنگ را دریافت کند.

دکتر لطفی تأکید کرد: فرد مبتلا به سنگ کلیه در زمان شروع حملات در 2 دفع، آنها را جمع‌آوری کند و با ارائه به آزمایشگاه و سپس تشخیص نوع سنگ، درمان‌های اختصاصی مربوط به آن را به بیمار توصیه کنند.

وی بیان کرد: در خصوص مصرف سدیم هم که شامل نمک است توصیه می‌شود و به کمتر از 2.5 گرم در روز برسد و از آوردن نمک بر سر سفره خودداری گردد؛ این موضوع موجب می‌شود که ترشح ادراری کلسیم کاهش یافته و از مصرف موادی که حاوی قندهایی مثل سوکروز و فروکتوز بوده جلوگیری شود؛ همچنین برای سنگ‌ها به‌ویژه سنگ‌های کلسیمی هم که بیشترین درصد شیوع سنگ‌ها را تشکیل می‌دهند توصیه بر این است که نوشیدنی‌های گازدار و حاوی قندهای مصنوعی، آبمیوه‌های صنعتی پیشگیری شود، زیرا افزایش مصرف میوه و سبزیجات وکاهش وزن در جلوگیری از عود سنگ مؤثر است.

عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تأکید کرد: به عموم مردم توصیه می‌شود که مصرف مایعات را به اندازه حداقل 2 لیتر برسانند، بیمارانی که مبتلا به سنگ‌های کلسیم اگزالات هستند رژیم غذایی‌شان باید حاوی کلسیم کافی باشد، اما نه با مصرف مکمل‌های کلسیم که خطر تشکیل و عود سنگ را تشدید می‌کند، بلکه باید از طریق وعده‌های غذایی و مصرف لبنیات یا سایر غذاهایی که غنی از کلسیم هستند  به‌دست ‌آید.

دکتر لطفی با بیان اینکه حدود 800 تا هزار میلی‌گرم در روز فرد بتواند از رژیمی استفاده کند که حاوی کلسیم باشد، خاطرنشان کرد: بیماران مبتلا به سنگ کلسیم اگزالات پروتئین‌ها‌ی حیوانی غیرلبنی شامل گوشت، مرغ، غذاهای دریایی و مصرف اگزالات و رژیم غذایی حاوی اگزالات شامل ریواس، گردو، اسفناج را باید کاهش دهند؛ همچنین محدود کردن مواد قندی حاوی ساکاروز و فروکتوز که در نوشابه‌ها و آبمیوه‌های قندی موجود است هم مورد تأکید است تا بتوان از تشکیل و عود سنگ جلوگیری کرد.

وی تصریح کرد: برای درمان سنگ‌ها ابتدا با تشخیص نوع سنگ، پزشک درمان خاص را توصیه می‌کند، در افرادی که مبتلا به سنگ‌های اسیداوریکی هستند، در کنار مصرف موادغذایی حاوی قلیا هستند مثل میوه، سبزیجات و کاهش موادغذایی که تولید اسید دارند، اما پروتئین‌های حیوانی ضروری است؛ همچنین داروهایی هم که مهارکننده‌های گزانتین اکسید هستند مانند آلوپرینول که ترشح اسیداوریک را 40 تا 50 درصد کاهش می‌دهد توصیه می‌شود.

فوق تخصص کلیه بالغان گفت: سنگ کلیه معضلی است که در بیمارستان‌ها هر روز با آن مواجه هستیم و به مردم توصیه می‌کنیم که مصرف مایعات را افزایش داده و از مصرف خودسرانه و بی‌رویه برخی از داروها که خود می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل برخی سنگ‌ها باشد بدون دستور پزشک خودداری شود.