رژیم غذایی، عوامل وراثتی و بیماری های زمینه ای فاکتورهای مؤثر در ابتلا افراد به سنگ کلیه هستند

عضو هیأت علمی دانشگاه و فوق تخصص کلیه بالغین دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به عوامل اثرگذار در تشکیل سنگ های کلیه، سبک تغذیه ای افراد، عوامل وراثتی و بیماری های زمینه ای همچون دیابت و فشارخون را در بروز این بیماری مؤثر دانست.

دکتر زهرا لطفی در گفتگو با وبدا با بیان اینکه مصرف بیشتر پروتئین های حیوانی و مصرف کمتر میوه و سبزیجات با کاهش PH ادرار و افزایش تولید اسید اوریک می تواند خطر ابتلا به سنگ های اسیداوریکی را افزایش دهد افزود: رژیم های غذایی مانند رژیم مدیترانه ای که در آنها توصیه بر استفاده بیشتر از میوه ،سبزیجات و لبنیات کم چرب و پروتیین های حیوانی، مصرف ماهی ها و کاهش مصرف قند، نمک ،گوشت قرمز و نوشیدنی های صنعتی حاوی موادقندی می شود، درجلوگیری ازتشکیل سنگ، نقش مؤثرخواهند داشت.

وی خاطرنشان کرد: بیماری سنگ کلیه مشکلی شایع است که اطلاعات ما درباره علل عود آن هنوز اندک است، اما عوداین بیماری در کسانی  که مبتلا به سنگ اگزالات کلسیم هستند،10تا30درصد به مدت 5 سال است و میزان عود کلی سنگ به عواملی همچون سنگ سابق قبلی و نوع درمان بیمار بستگی دارد.

دکتر لطفی با اشاره به انواع سنگ های کلیه و مواد تشکیل دهنده آنها نیز گفت: تقریبا 80 درصد بیماران مبتلا به سنگ کلیه، جنس سنگ هایشان کلسیمی است که این نوع سنگ ها از جنس اگزالات کلسیم و حدود 15درصد شامل فسفات کلسیم می باشد. دیگر انواع سنگ ها شامل سنگ های اسیداوریکی 8درصد، سنگ های سیستین 1تا2درصد، سنگ های استرووایت( شاخ گوزنی)1 درصد و سنگ های متفرقه کمتر از1درصد، را شامل می شوند.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در رابطه با علل به وجود آمدن سنگ های کلیه هم گفت: ادرار محلولی است که از اجزای متفاوتی تشکیل شده است. مواد داخل ادرار به حالت اشباع هستند که مانع از تشکیل سنگ می شود. اگرشرایطی فراهم شود که این مواد از حالت اشباع بودن خارج شود و به حالت فوق اشباع درآید شرایط را برای کریستالیزه شن موادی محلولی که داخل ادرار به حالت محلول هستند، مهیا و زمینه را برای تشکیل سنگ کلیه فراهم می کند. به دلیل مهارکننده های سنگ سازی، بسیاری از افراد ادرارشان از یک یا چندکریستال اشباع می شود، ولی فرآیند تشکیل سنگ رخ نمی دهد، که مهم ترین مهارکننده های تشکیل سنگ مربوط به سنگ های حاوی کلسیم سیترات ادرار می باشد.

وی در ادامه با بیان اینکه دو دسته عوامل، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند اضافه کرد: عوامل خطری که قابل اصلاح هستند، مثل رژیم غذایی و ادرار و عوامل خطری که قابل اصلاح نیستند، شامل عوامل خطر ژنتیکی و بیماری های زمینه ای که اختلالات سیستمیکی محسوب می شوند، همچون بیماری های التهابی روده که از جمله‌ی آن بیماری کولون، جراحی های بای پس معده، هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه و عواملی همچون چاقی، دیابت نوع 2 و نیز هایپرتنشن، نقرس و بیماری های کلیوی مزمن شرایط طبی همراهی هستند که می توانند زمینه‌ساز سنگ باشند و با درمان برخی از این عوامل قابل اصلاح، می توانیم از تشکیل سنگ جلوگیری کنیم.

متخصص داخلی، عوامل خطر قابل اصلاح که مربوط به رژیم غذایی هستند را مشتمل بر؛ مصرف کم مایعات و رژیم های کم حاوی کلسیم پتاسیم و فیتات، دریافت بیشتر موادغذایی حاوی اگزالات همچون نمک، مواد قندی شامل ساکاروز و فروکتوز و احتمالا پروتئین هایی با منشأحیوانی برشمرد که خطر افزایش سنگ کلسیم را افزایش و درترکیب سنگ ها نقش دارند.

وی از دیگر عوامل قابل اصلاح را به ادرار مرتبط دانست و افزود: اگرحجم ادرارپایین، میزان کلسیم ،اگزالات ادرارو اسیداوریک بالا، میزان سیترات ادرارکه یک مهار کننده مهم درتشکیل سنگ ها به ویژه سنگ های کلسیمی است پایین باشد درموردH ادرار در تشکیل انواع خاصی ازسنگ ها کمک می کند مثلا  اگر ادرار اسیدی یعنی PH ادرار پایین باشد منجر به تشکیل و رسوب کریستال های اسیداوریک درحالی که اگر ادرار قلیایی باشد منجر به تشکیل کریستال های کلسیم فسفات می شود.

فوق تخصص کلیه بالغین همچنین گفت: سنگ ها اغلب به شکل بدون علامت درکلیه ها و سایر قسمت های سیستم ادراری فرد مبتلا وجود دارد و به شکل یافته اتفاقی در تصاویر رادیوگرافی می توانیم آنها را کشف کنیم. اما اگر بیماران دچار علائم شوند دردهایی درناحیه پهلوها احساس می کنند که می تواند این درد پهلوها همراه یا بدون وجود خون، آشکارا در ادرار تظاهر پیدا کند.

دکتر لطفی همچنین با بیان اینکه شدت دردها در سنگ های کلیه متفاوت است افزود: درد می تواند درفرد به شکل خفیف و یا خیلی شدید بروز کند و معمولا دردهای سنگ کلیه، دردهایی هستندکه ناگهانی شروع می شوند و دوره های آرامش دارند و مجددا درد ناگهانی آغاز و ساعت ها می تواند ادامه یابد. اما سایرعلائمی که شخص مبتلا به سنگ کلیه می تواند تجربه کند، شامل سوزش و تکرر ادرار، تهوع و استفراغ است، اما محل درد می تواند به متخصص درتشخیص مکان انسداد یا قرارگرفتن سنگ درآن قسمت کمک کند، که بر اساس حرکت سنگ در قسمت های مجاری ادراری متفاوت است. درد در ناحیه پهلو معمولا انسداد یا قرارگرفتن سنگ در قسمت فوقانی حالب را خبر می دهد ولی چنانچه درد به قسمت خارجی دستگاه ژنیتال گسترش یابد، انسداد در قسمت تحتانی حالب است. بعضی از بیماران وجود سنگ ریزه ای را در ادرارا حساس می کنند که ناشی از سنگ های اسید اوریکی است.