انجام غربالگری دیابت در افراد بالاتر از سن 35 سال؛ حتی بدون داشتن عوامل خطر ابتلاء، توصیه می شود

فوق تخصص غدد بالغین و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: با توجه به اینکه دیابت نوع یک و دو در افراد، اغلب می تواند بدون علامت بروز کند، انجام غربالگری دیابت در افراد بالاتر از سن 35 سال؛ حتی بدون داشتن عوامل خطر ابتلاء، توصیه می شود.

محمد علی یعقوبی، در گفتگو با وبدا، دیابت را یک بیماری متابولیک و مهم ترین شاخصه آن را افزایش نامناسب سطح قندخون یا گلوکز خون برشمرد و افزود: بیماری دیابت به دو دسته اصلی؛ دیابت نوع یک و دیابت نوع دو تقسیم می شود. دیابت نوع یک معمولا در سنین پایین و به علت فرایندهای خودایمنی مشاهده و حدود 5درصد انواع دیابت را به خود اختصاص می دهد، در این نوع از دیابت، سلول های مولد انسولین و سلول های بتا تخریب شده و لذا انسولین در بدن تولید نمی شود.

وی در خصوص ویژگی های دیابت نوع دو نیز گفت: این نوع دیابت حدود 90 درصد از انواع دیابت را به خود اختصاص داده و معمولا به علت سبک زندگی نادرست و چاقی ایجاد می شود، بیماری مذکور هم در کودکان و هم بالغین امکان بروز دارد و هر چند، سن معیار قطعی برای ابتلاء به آن نیست، اما در سنین بالاتر بیشتر زمینه بروز خواهد داشت.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد در رابطه با نقش زمینه های ژنتیکی در  بروز این بیماری هم گفت: ژنتیک در ابتلاء به دیابت نوع یک و دو تأثیر گذار است، اما در دیابت نوع دو، تعامل پیچیده تری بین ژنتیک و سبک زندگی وجود دارد و معمولا ژنتیک نقش قوی تری در این نوع دیابت ایفا می کند.

دیابت در بارداری و علل آن

دکتر یعقوبی در خصوص دیابت بارداری هم بیان داشت: تقریبا از هر 7 الی 8 بارداری، یک خانم باردار دچار دیابت می شود که به خاطر عوارض مادری و جنینی ضرورت دارد به خوبی مدیریت شود. علت آن هم هنوز به طور کامل مشخص نیست اما اعتقاد بر این است که، غلظت بالای هورمون های مثل کورتیزول، لاکتوژن جفتی و سایر هورمون های که از جفت آزاد می شوند، حساسیت محیطی به انسولین را می توانند تغییر دهند و قندخون فرد در دوران بارداری تغییر یابد.

وی در ادامه گفت: برخی از انواع دیابت کمترشایع هم وجود دارد؛ از جمله دیابت تک ژنی و دیابت ثانویه که معمولا در اثر بروز سایر بیماری های غدد درون ریز ممکن است ایجاد شود. از دیگر عوامل ایجاد کننده دیابت عوامل ثانویه علل دارویی مثل کوتیکواستروئیدها را می توان نام برد.

علائم دیابت نوع یک و دو

فوق تخصص غدد بالغین دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره علائم دیابت نوع یک و دو هم گفت: در اکثر اوقات دیابت علائمی ندارد به همین دلیل، افراد با افزایش سن حتی اگر عوامل خطر دیابت نداشته باشند، باید غربالگری دیابت برای آنها انجام شود. علائم دیابت نوع یک معمولا با پر ادراری، پرنوشی و کاهش وزن و یا با کمای دیابتی همراه است، اما در دیابت نوع دو بیمار ممکن است در مراحل اولیه علائم خاصی نداشته باشد و بنابراین باید براساس شرایط فرد مورد غربال گری قرار گیرد، البته در بیماران دیابت نوع دو که دیر مراجعه می کنند یا در موارد شدید نوع دو هم علایم پرادراری، پرنوشی و کاهش وزن می تواند دیده می شود.

وی اضافه کرد: بر همین اساس توصیه می شود که ارزیابی غربالگری در افراد بالاتر از سن 35 سال بدون داشتن عوامل خطر ابتلاء و در بیماران با اضافه وزن و چاقی درصورت وجود عوامل خطر دیابت مثل، فشار خون و چربی خون بالا، داشتن سابقه خانوادگی، بیماری قلبی و عروقی و ... انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: دیابت یا افزایش قندخون مزمن، باعث می شود تغییراتی در بدن به علت واکنش های آنزیماتیک و غیر آنزیماتیک اتفاق افتد که می تواند اثرات مخربی در عروق کوچک کلیه، شبکیه و اعصاب محیطی گذاشته و همچنین با درگیری عروق بزرگ بدن، باعث سکته های مغزی و قلبی شود شوند، لذا در بیماری دیابت برای پیشگیری از عوارض بیشتر و تأخیر در ایجاد علائم ضرورت دارد که این بیماری سریع تشخیص و درمان مناسبی برای آن انجام شود.

همچنین باتوجه به شیوع بالای دیابت نوع دو، با انجام غربالگری های به موقع ، تشخیص زودتر و با تغییر سبک زندگی می توانیم جلوی ابتلاء به بیماری را گرفته یا حداقل سیر درگیری بدن با آن را به تأخیر اندازیم.

دکتر یعقوبی همچنین یادآور شد: در کشور ما جمعیت مبتلا به پیش دیابت، که بین قند خون نرمال و قندخون دیابتی قرار دارند زیاد هستند و لذا ریسک ابتلاء به دیابت نوع دو آنها زیاد است، بنابراین ضرروت دارد که ایشان را تحت ارزیابی غربال گری قرار داده و با تغییر سبک زندگی سعی کنیم ایجاد دیابت آن ها را به تأخیر بیندازیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در ادامه پیرامون روند انجام غربال گری ها گفت: ارزیابی غربالگری بسته به نظر پزشک معالج با آزمایش های قندخون ناشتا یا بررسی قندخون بعد از مصرف گلوکز خوراکی یا آزمایش قند سه ماه که به آن هموگلوبین A1C نیز گفته می شود، انجام می شود.

وی با اشاره به اهمیت روش زندگی در حفظ سلامتی افراد گفت: سبک زندگی سالم شامل ؛حداقل 150دقیقه ورزش در هفته، رژیم غذایی مناسب و عدم مصرف دخانیات است که کمک زیادی در مدیریت بیماری ها خواهد داشت.

دکتر یعقوبی همچنین گفت: درحال حاضر درمان بیماران دیابت نوع یک، انسولین می باشد و برای بیماران دیابت نوع دو، علاوه بر سبک زندگی سالم و مصرف قرص های خوراکی دیابت، در برخی شرایط تجویز انسولین نیز انجام می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تاکید کرد: بیماران دیابتی لازم است که غربالگری فشار خون و چربی خون بالارا انجام دهند و قندخون بیماران معمولا طی دوره سه ماهه کنترل شود تا علاوه بر کاهش عوارض ، طول عمر مناسب و زندگی باکیفیتی در جامعه و خانواده خود داشته باشند.