نقش کلیدی و مؤثر استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌ اجتماعی در پیشگیری از کرونا

با پیوستن مردم به پویش‌های متعدد با محوریت کنترل بیماری کرونا همچون هر خانه یک پایگاه سلامت، استفاده همگانی از ماسک، در خانه بمانیم، رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و فاصله اجتماعی در اماکن عمومی روباز و سرپوشیده می‌توانیم کمک شایانی در مسیر پیشگیری از همه‌گیری بیماری نوپدید کووید ۱۹ نماییم.

دانسته‌های دنیا و علم پزشکی از بیماری کرونا بسیار اندک است و روند اطلاعات در خصوص این بیماری در حال افزایش است که یکی از آنها استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌ اجتماعی در وسایل نقلیه و اماکن عمومی در مسیر حفظ سلامت خود و دیگران است.

در همین رابطه به گفت‌وگو با دکتر رمضان میرزایی، عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرداختیم که در ادامه می‌خوانید؛

عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: ویروس کرونا یک موجود زنده نیست، فقط یک مولکول پروتئینی پوشیده شده توسط یک لایه محافظ از چربی است و زمانی که ویروس از طریق چشم، بینی و دهان وارد ریه می‌شود سلول‌ها را وادار به تکثیر خود می‌کند و از آنجایی که ویروس یک موجود زنده نیست و چیزی نیست جز یک مولکول پروتئین، بنابراین کشته نمی‌شود و فقط باید به اجزای خودش تجزیه شود.

دکتر رمضان میرزایی با بیان اینکه مدت زمان تجزیه شدن ویروس بستگی به دما، رطوبت و جنس موادی که ویروس روی آن قرار گرفته است دارد، افزود: ویروس خیلی ضعیف و شکننده است، تنها چیزی که از آن محافظت می‌کند یک لایه نازک چربی است به همین خاطر هر صابون یا شوینده‌‎ای بهترین راه چاره است، چون کف چربی را حل می‌کند؛ بنابراین باید هنگام شست‌وشوی هرچیزی آنقدر را بسابانیم تا کف زیادی به‌وجود بیاید؛ همچنین الکل هم لایه چربی ویروس را از بین می‌برد و ترکیبات کلره لایه پروتئینی ویروس را تجزیه می‌کند، ضمن اینکه گرما چربی را ذوب می‌کند و لذا اگر دست‌ها با صابون و آب گرم شسته شود بهتر است.

عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه ویروس کرونا و سایر عوامل بیماری‌زا از راه‌های چشم، بینی و دهان در صورت تماس با دست آلوده یا استنشاق هوای آلوده و خوردن وآشامیدن مواد غذایی و آشامیدنی آلوده می‌تواند باعث بیماری فرد سالم شود، خاطرنشان کرد: یک فرد بالغ در شرایط معمولی در طول شبانه‌روز حدود 2 لیتر آب، 2.5 تا 3 کیلو غذا و بین 15 تا 23 کیلو هوا مصرف می‌کند، با جوشاندن یا ضدعفونی آب و پختن غذا آلودگی‌ها از بین می‌رود، برای هوای آلوده هم راه‌های مختلفی پیشنهاد می‌شود.

دکتر میرزایی اضافه کرد: قطرات بسیار ریز حاصل از عطسه، سرفه و یا صحبت کردن افراد با هم (بدون رعایت فاصله ایمن)، باعث معلق شدن طولانی مدت این قطرات در هوای فضاهای بسته می‌شود، ضمن اینکه ممکن است پس از تبخیر شدن آنها، باقی مانده های خشک شده حاوی عوامل بیماریزا را هم به صورت معلق در هوای محیط و یا به‌ صورت ته نشین شده بر روی سطوح برجا بگذارند؛ بنابراین عوامل بیماریزای موجود در این قطرات ممکن است به واسطه فرآیندهای تبخیر و حذف آب و رطوبت از آنها آسیب جدی نبینند و در صورت تنفس شدن و راه‌یابی به سیستم تنفسی یک فرد بیماری‌زایی کنند.

با هر سرفه بیش از 30 هزار ذره در فضا منتشر می شود

وی با ذکر این نکته که انسان در حین مکالمه بیش از 10 هزار ذره آلوده به نام قطره (با قطر بیش از 5 هزارم میلیمتر) و ریز قطره (کمتر از 5 هزارم میلیمتر) ، با یک سرفه تا 30 هزار و عطسه تا 40 هزار ذره (Droplet) پخش محیط اطراف خود می‌کند که در حالت عطسه پس از 24 ثانیه تعداد زیادی از آنها تا حدود 8 متر می‌رسد.

عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: یک سرفه معادل 5 دقیقه مکالمه  بوده و در حین مکالمه و تنفس معمولی نیز  هزاران ذره هسته‌ای و هزاران ویروس در روی هرذره توسط فرد بیمار پخش محیط می‌شود، ضمن اینکه در حین مکالمه اگر فرد بلند حرف بزند بیش از دو برابر مکالمه معمولی و اگر فریاد بزند به اندازه سرفه و بیشتر ذرات آلوده پخش محیط اطراف خود می‌کند؛ ذرات 100 میکرومتر (با قطر یک دهم میلیمتر) بعد از 10 ثانیه 10 میکرو متر (با قطر یک صدم میلیمتر) بعد از 17 دقیقه ته نشین می‌شود، اما ذرات 3-1 میکرومتر (قطر یک هزارم تا 3هزارمیلی متر) ساعت‌ها در فضا پراکنده می‌ماند.

دکتر میرزایی با اشاره به اینکه در حین مکالمه معمولی به‌طور دائم در محدوده تنفسی افراد از این ذرات بسیار ریز پراکنده شده و در صورتیکه دو فرد در نزدیکی هم باشند به‌طور دائم ذرات بسیار ریز ناشی از مکالمه و حتی تنفس هم را  استنشاق می‌کنند، تصریح کرد:  برخی تحقیقات نشان داده که 1-100 باکتری و ویروس (ارگانیسم) می‌تواند سبب بیماری شود، اگر در یک محیط بسته مثل فضای یک اتاق که تهویه ندارد، اتوبوسی که پنجره‌هایش بسته است، ماشین سواری که با فضای کوچکی که دارد در صورتیکه شیشه‌هایش بسته باشد در مدت زمان بسیارکوتاهی در صورت حضور یک مبتلای بدون علامت پر از ذرات بسیار ریز بیماری‌زا می‌شود که مدت‌ها در فضای اطراف محدوده تنفسی ما پراکنده باقی می‌ماند و در چنین فضاهایی در صورتیکه فاصله محدوده تنفسی افراد از هم 50 سانتیمتر باشد در مدت 15 ثانیه و در صورتیکه 110 سانتیمتر باشد در مدت 24 ثانیه ذرات بسیار ریز هوای بازدمی فرد بیمار به منطقه تنفسی فرد سالم خواهد رسید.

وی بیان کرد: برای محیط‌های بسته و محدود می‌توان با ضدعفونی هوا از طریق اشعه ماورای بنفش، یون منفی، ازن و غیره ذرات ویروس را تجزیه نمود، اما از این عوامل باید به‌طور غیرمستقیم استفاده شود تا باعث آسیب به پوست و ریه و چشم انسان نشود، اما با توجه به هزینه‌زابودن و محدودیت‌هایش کمتر مورد استقبال قرار گرفته است و لذا راه در دسترس همه و ساده‌تر شستشوی دست‌ها، رعایت بهداشت فردی، تماس نداشتن دست با چشم، بینی و دهان، ضدعفونی دست  با مواد الکلی برای ذرات بیماری‌زای سنگینی که روی سطوح نشسته است و برای ممانعت از ورود بیش  از 20 کیلو هوای آلوده در شبانه‌روز  استفاده از ماسک ضرورت پیدا می‌کند تا اگر بیمار هستیم، هوای استنشاقی دیگران را آلوده نکنیم و هوای آلوده شده توسط افراد بی‌مبالات را وارد ریه‌های خود ننماییم.

عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تأکید بر اینکه هوای سالم حق همه است و نباید با خطای عمد یا غیرعمد خود مانع بهره مندی دیگران از هوای پاک شویم، گفت: آلوده کردن هوا با عدم استفاده از ماسک به معنای خوراندن سم به خواهر، برادر، فرزندان و پدر و مادر خودمان می‌باشد و بالعکس؛ براساس آخرین آمارها بیش از 40 درصد افراد ناقل هیچ علامتی از ابتلا به کرونا ندارند، پس چگونه می‌توانیم مطمئن باشیم که آلوده به ویروس کرونا نیستیم؟ اگر بین دو نفر یکی سالم و یکی مبتلای بدون علامت باشند حتی اگر فرد سالم ماسک هم زده باشد در صورتیکه فرد ناقل ماسک نداشته باشد و حتی اگر فاصله را هم رعایت نمایند 70 درصد احتمال بیمار شدن فرد سالم وجود دارد، اما اگر هر دو از ماسک استفاده نمایند احتمال ابتلا حدود یک تا دو درصد است.

دکتر میرزایی خاطرنشان کرد: برای احترام به هم و برای این که به عزیزا نمان سم تزریق نکنیم و ناخودآگاه باعث رنج و ناراحتی و مرگ آنها نشویم همه با هم از ماسک استفاده نماییم و فاصله اجتماعی را در جاهای ممکن رعایت نماییم؛ در داخل اتوبوس، آسانسور و فضاهای مشابه مقابل هم نایستیم و نزدیک هم صحبت نکنیم و صدایمان را تا حد ممکن بلند ننماییم.

وی بیان کرد: در داخل وسایل نقلیه‌ای که بیش از یک نفر هستیم علاوه بر استفاده از ماسک، شیشه‌ها را پایین بدهیم، پنجره‌ها را باز نماییم، از هم با فاصله بایستیم، در موقع صحبت کردن از هم فاصله بگیریم. ایجاد گردوغبار ننماییم، موقع جمع کردن ملحفه و جارو کردن در و پنجره‌ها را باز کنیم و از باد برای تمیز کاری استفاده ننماییم.

عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه ویروس فقط طی ۳ ساعت (روی پارچه)، ۴ ساعت (روی سطوح مسی و چوب)، ۲۴ ساعت (روی کاغذ و مقوا)، ۴۲ ساعت (روی سطوح فلزی) و ۷۲ ساعت (روی سطوح پلاستیکی) متلاشی می‌شود، افزود:  اگر ملحفه یا لباس آلوده‌ای را بتکانیم و یا از گردگیر استفاده کنیم، ذرات ویروس ساعت‌ها در هوا معلق می‌شوند و می‌توانند انسان و انسان‌هایی را بیمار نمایند.

دکتر میرزایی اضافه کرد: در طول روزهای گرم و معتدل در و پنجره را باز نگهداریم و در روزهای سرد هم حداقل هر یک ساعت چند دقیقه در و پنجره یا حداقل دو پنجره مقابل هم را باز نماییم، تهویه مناسب می‌تواند راهکار مفیدی برای کنترل انتقال عوامل عفونی از یک فرد مبتلا به سایر افراد حاضر در یک فضای بسته مشترک باشد،  این امر می‌تواند با حذف آئروسل‌های حاوی عوامل بیماری‌زا مثل ویروس‌ها (توسط فیلتراسیون هوا(  و یا رقیق کردن غلظت این آئروسل‌ها با خارج کردن آنها از محیط و جایگزین کردن هوای تمیز، انجام شود.

وی ابراز کرد: دید و بازدیدها را باحداقل افراد انجام دهیم، ما نمی‌توانیم به دیدن عزیزانمان نرویم، اما می‌توانیم برای دیدن هم تجمع‌ها را کم کنیم، پدر و مادرها حتماً نیاز به دیدن فرزندان دارند و نمی‌توانیم صله رحم را قطع کنیم، اما ما اگر عزیزانمان را دوست داریم،  می‌توانیم برنامه داشته باشیم تا همه در یک زمان در یک منزل جمع نشویم. در صورت هرگونه علامتی خود را از نزدیکان و افراد جامعه دور نگهداریم.