عمده‌ی سرطان‌ها اکتسابی و ناشی از رفتارهای محیطی است
- بازدید: 125
دانشیار ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، با اشاره به این نکته که عمده‌ی سرطان‌ها اکتسابی و ناشی از عوامل تاثیر گذار محیطی است اظهار کرد: علاوه بر سبک زندگی افراد و مواردی مانند قرار گرفتن در برابر اشعه‌ها یا مواد مضّر و... که می تواند در بروز سرطان تاثیر داشته باشد، سرشت ژنتیکی افراد نیز عامل دیگری است که هر چند با درصدی کمتر اما باز هم می تواند در بروز سرطان های اکتسابی موثر باشد.
دکتر علیرضا پاسدار در گفتگو با وب دا خاطر نشان کرد: سرطان‌های ارثی از این جهت مهم است که می‌تواند اختلال ژنتیکی نقش عاملیت داشته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شود اما نکته مهمتر آن است که این اختلال ژنتیکی کاملاً قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری است و بنابراین از این بُعد شناخت اختلالات ارثی اهمیت ویژه‌ای دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با بیان اینکه درمان های مرتبط با سرطان‌های ارثی و سرطان‌های غیر ارثی عموما از یک طیف بوده، اما در بحث پیشگیری با هم متفاوت هستند افزود: در بین سرطان‌های ارثی که گروه‌های مختلفی دارند، سرطان سینه در خانم ها شایع ترین بیماری سرطان است که به لحاظ سنی نسبت به سایر کشورها سن بروز آن معمولا پایین تر از میانگین جهانی است؛ هرچند که این نوع سرطان در نژاد سفید شایع‌تر است. سرطان‌های گوارشی و روده بزرگ هم در کشورهای غربی و نژاد سفید بیشتر مشاهده می شود و سرطان‌های معده و مری و به ویژه مری در ایران بسیار شایع است. لذا این‌ها همه نشانگر این است که غیر از محیط بحث ژنتیک هم حتی در بروز همان سرطان‌های اکتسابی موثر است.
وی در پاسخ به این پرسش که چند درصد سرطان‌ها ارثی هستند گفت: آمار موجود در این زمینه متفاوت است، اما تقریباً می‌توان گفت ۵ تا نزدیک به ۱۷ درصد بیماری های سرطان، بر اساس مطالعات مختلف ناشی از اختلالات ژنتیکی ارثی است و مواردی وجود دارد که اگر با آنها برخورد داشتیم حتماً باید یک مشاوره ژنتیک داشته باشیم؛ اولا اینکه فرد در سن پایین علائمی از این موارد را داشته باشد، مثلا در بحث سرطان سینه که عمدتاً درسنین بالاتر از ۴۵ سال تا ۵۰ سال بروز آن پیش بینی می شود اگر در خانمی با سن پایین مشاهده شود، این زنگ خطری است که باید حتماً به موارد ارثی توجه شود. ( بخصوص وقتی از یک تبار باشند و به عنوان مثال از طرف مادر یا از طرف پدر تعداد افراد بیشتر از دو نفر باشند) . نکته دیگری که باید در نظر داشت نوع برخی از سرطان‌ها است، به عنوان مثال در سرطان‌های سینه که انواع مختلفی دارد، سلول های سرطانی گاه شبیه به سلول‌های اصلی بافت و گاهی اوقات هم بسیار متفاوت هستند؛ به عنوان مثال رسپتورهای هورمونی را اگر سلول‌های توموری بروز ندهند از آن مواردی خواهند بود که ما شک می‌کنیم یا مثلاً سرطان سینه اگر در مردان باشد حتماً باید به این موضوع شک کرد، همچنین در مورد سرطان تخمدان اگر در هر در خانواده‌ای و در هر سنی وجود داشته باشد و فرد دیگری هم در آن خانواده مبتلا به سرطان‌های سینه یا تخمدان باشد، حتماً باید بررسی شود. بنابراین توصیه میشود اگر مجموعه‌ای از موارد فوق دیده شد، باید مشاوره ژنتیک انجام شود؛ به دلیل اینکه اولاً نگرانی بی‌مورد فرد برطرف میشود و دوم اینکه اگر با قرائن و شواهد ثابت شد که احتمال دارد یک اختلال ژنتیکی ارثی مسبب ایجاد سرطان باشد، می توان با برخی آزمایشات آنها را تعیین و راه‌های متداول پیشگیری که خطر بروز سرطان را به پایین‌ترین میزان خود می رساند مشخص کنیم.
دکتر پاسدار در خصوص ترویج مشاوره‌های ژنتیکی که عاملی مهم در جهت پیشگیری از سرطان‌ها است هم گفت: اولین نکته این است که چنانچه نگرانی وجود دارد حتماً مشاوره ژنتیک انجام بشود. نکته دیگر اینکه وقتی صحبت از ژنتیک و بیماری‌های ارثی میشود، در ذهن عموم صرفاً یک اختلال یا نقص مادرزادی خطور می‌کند در صورتیکه علم ژنتیک ( که امروزه جزء اصلی مقوله ای با عنوان پزشکی دقیق یا پزشکی شخصی مطرح میشود ) به این سمت می‌رود که از همین تفاوت‌ها و زمینه‌های ژنتیکی استفاده شود برای درمان‌های هدفمند. بنابراین وقتی می‌گوییم بحث ژنتیک در زمینه سرطان، یکی از موارد آن استفاده از آن در تشخیص موفقیت و تاثیر درمانی است که می‌توان برای آن انجام داد. به عنوان مثال می‌توان با استفاده از برخی تست‌ها حدس زد که یک درمان ( مثلاً شیمی‌درمانی) لازم است یا نه. البته این می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد که اصول این موارد درمان‌های هدفمند است.
بنابراین مجددا تاکید میکنم که افراد هر زمانی شک کردند، یا نگرانی داشتند یا تعدادی از افراد خانواده شان به یک بیماری مبتلا بودند و یا شکل بیماری شدید بود، مشاوره ژنتیک برای رفع نگرانی آنها لازم است و همین طور در بحث بیماری‌های مادرزادی و اختلالات مرتبط با توانایی‌های ذهنی اگر در خانواده‌ای باشد و اختلالات ساختاری اگر وجود داشت و مخصوصاً در مواردی که ازدواج‌هایی صورت می‌گیرد که قرابت خونی وجود دارد و در سابقه خانوادگی آنها اختلالات ژنتیکی دیده میشود، بهتر است که مشاوره ژنتیک انجام شود.
دکتر پاسدار در خصوص دستاوردهای خود در بحث بیماری‌های ژنتیکی هم گفت : با توجه به اینکه هر جمعیتی باید زمینه‌های ژنتیکی را بشناسد تا عوامل بروز بیماری های احتمالی در آن جمعیت کشف شود، یکی از محورهایی که ما پیگیر بودیم، بحث شناسایی ریسک فاکتورهای ژنتیکی برای بروز سرطان سینه در مشهد است که نتایج آن هم چاپ شد و نکته دیگری که به عنوان ریسک فاکتورها در خصوص سرطان سینه وجود دارد، تراکم بافت پستان است، تراکم بافت پستانی یعنی میزان تراکم غدد شیری. همچنین در بحث تشخیص زود هنگام، با توجه به اینکه در سرطان تخمدان دسترسی به آن راحت نیست، دنبال راه‌هایی بودیم که با استفاده از ابزارهای موجود بتوانیم آن مارکرهای ژنتیکی که نشانگر وجود یک سرطان در تخمدان است را با استفاده از آزمایشات ژنتیکی و استفاده از آزمایش خون انجام دهیم که نتایج آن هم در مجله ساینتیفیک ریپورت منتشر شد.
وی در پایان گفت: در سرطان‌های ارثی بیشترین نکته‌ای که مطرح بوده و هست، بحث افتراق بین سرطان‌های ارثی از سرطان‌های اکتسابی است. اگر ما بتوانیم اطلاعات پایه را در موارد پایه ژنتیکی و اصطلاحا ساختار ژنی جمعیت مان پیدا کنیم ( کاری که در سایر کشورهای پیشرفته انجام شده) می‌توانیم از اطلاعات آن در درمان‌های هدفمند استفاده کنیم و در این زمینه هم فعالیت‌هایی در حال انجام است .
