مصرف داروی ریتالین به بهانه موفقیت در امتحان هیچگونه توجیه علمی ندارد
- بازدید: 153
متخصص روانپزشکی و عضو هیات علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در ایام امتحانات کسانی که مطالعه‌ای همراه با آرامش و اطمینان دارند هر آنچه را که مطالعه کرده‌اند به راحتی در ذهن و حافظه خود نگه‌می‌دارند و دغدغه‌ای بابت عدم موفقیت در امتحان ندارند.
اضطراب یکی از شایع‌ترین حالات روحی است که همه انسان‌ها در طول زندگی خود به درجات مختلف تجربه می‌کنند و اضطراب امتحان با نزدیک شدن زمان امتحانات در فرد نمایان می‌شود که با کاهش تمرکز و توجه، علائم جسمانی مانند لرزش، بدخوابی، تپش قلب و اُفت تحصیلی همراه است.
وقتی دانش‌آموز یا دانشجو درباره توانمندی ذهنی و کارایی خود در موفقیت امتحان دچار نگرانی شود، این احساس باعث کاهش اُفت عملکرد او می‌گردد.
ترس از امتحان در بین همه دانش‌آموزان و دانشجویان شایع است و عمدتاَ این ترس در مورد نتیجه امتحان است که آیا قبول یا مردود شده و یا اینکه مورد تشویق یا تنبیه قرار می‌گیرد.
هرچه امتحان از مراتب بالاتر و مهمتری برخوردار باشد و نتیجه آن سرنوشت‌سازتر باشد اضطراب و ترس از آن بیشتر است در این خصوص افراد در مورد مسائل مختلفی همچون فراموش کردن مطالب خوانده شده، سخت بودن و عدم تسلط بر سؤالات، انتظارات غیر واقع بینانه والدین، از دست دادن فرصت و مورد قضاوت قرار گرفتن در صورت کسب نمره پایین دچار اضطراب می‌شوند.
یکی از علل مهم اضطراب شب امتحان، سخت‌گیری بیش از اندازه والدین و عدم حمایت و تشویق فرزندان و نابسامانی‌های خانوادگی در شب و روزهای امتحان و ایجاد رقابت‌های غیرمنطقی بین فرزندان و تهدیدهای والدین است که باید این روش تربیتی در والدین اصلاح شود.
همچنین عوامل مرتبط با مدرسه و اولیای مدرسه مانند انتظارات بالای معلمان، محیط نامناسب امتحان، مقررات خشک و سخت جلسات امتحان، نوع سؤالات و پرسش‌های امتحانی و ایجاد رقابت ناسالم بیش از حد دانش‌آموزان و توجیه نکردن دانش‌آموزان درباره نحوه امتحان گرفتن هم باید در مدارس مورد توجه قرار گرفته و اصلاح شود.
در جهت رفع اضطراب دانش‌آموزان و دانشجویان در ایام امتحانات مدارس و دانشگاه‌ها گفت‌وگویی را با دکتر فاطمه محرری، متخصص روانپزشکی و عضو هیات علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد صورت داده‌ایم تا راهکارهای مؤثر و موردنیاز در این خصوص ارائه شود که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید؛
دکتر محرری اظهار کرد: اضطراب یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی بوده که همه انسان‌ها آن را به‌گونه‌های مختلف تجربه می‌کنند و اضطراب دارای انواع مختلف و در درجات خفیف تا شدید می‌باشد.
وی اضافه کرد: یکی از اضطراب‌ها را در زمان امتحانات میان دانش‌آموزان و دانشجویان شاهد هستیم، اضطراب امتحان نوعی مشغولیت ذهنی دانش‌آموز و دانشجو در زمان امتحان و توانایی ارزیابی خود بوده، اما لزوماً تمامی اضطراب‌های ایام امتحانات مشکل‌ساز نیستند.
عضو هیات علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه اضطراب سازنده نوعی اضطراب است که شخص را برای مطالعه درسی برنامه‌ریزی منظم وا می‌دارد و معمولاً آن فرد را توانمند می‌سازد تا بتواند نتیجه بهتری از مطالعات خود به دست آورد، خاطرنشان کرد: این افراد علاوه بر نحوه درس‌خواندن درست، در ورزش، تفریح، ارتباط با دوستان و خانواده، رعایت زمان خواب و تغذیه و غیره نیز توجه دارند؛ همچنین این نوع افراد مطالعه‌ای همراه با آرامش و اطمینان دارند و هر آنچه را مطالعه می‌کنند به راحتی در ذهن و حافظه خود نگه‌می‌دارند.
دکتر محرری تصریح کرد: نوع دیگر اضطراب، اضطراب بیمارگونه است که با تشویش و دلهره همراه بوده و ضمن ایجاد درگیری ذهنی در آن فرد، موجب ایجاد تصورات غلط بابت عدم موفقیت در امتحانات می‌شود، اینگونه افراد بیش از حد درس می‌خوانند و دچار وسواس در مطالعه‌کردن و مشکلات در خواب و اشتها می‌شوند.
وی با ذکر این نکته که در اضطراب بیمارگونه افراد بیشتر به‌جای اینکه به فکر یادگیری باشند به فکر نتیجه امتحان هستند، تأکید کرد: در این نوع اضطراب فرد احساس دلشوره و تشویش دارد و در مورد توانمندی خود مطمئن نیست و به همین جهت گاهاٌ دچار حالت تهوع، سرگیجه، درد شکم، کم‌خوابی و استفراغ می‌شود، با تشدیدشدن وضعیت گریه می‌کند و رفتارهای بهانه‌جویی و لجبازی بروز می‌دهد و حاضر به حضور در سر جلسه امتحان نیست.
متخصص روانپزشکی ادامه داد: اینگونه رفتارها هم برای آن فرد و هم برای خانواده‌اش ایجاد مشکل می‌کند و روی عملکرد درسی آن فرد تأثیر منفی می‌گذارد و در چنین شرایطی به خانواده‌ها توصیه می‌شود که انتظار واقع‌بینانه از فرزندشان داشته باشند و فضای درون خانه را هم برای او آرام نگه‌دارند تا بی‌دغدغه به مطالعه دروس خود بپردازد.
دکتر محرری با تأکید بر اینکه خانواده‌ها باید محیط مناسب را در زمان امتحانات در منزل فراهم کنند و از شرکت در هر نوع مراسم، مهمانی و دورهمی خانوادگی به‌شدت پرهیز کنند، گفت: این نکته بسیار مهم قابل ذکر است که به هیچ عنوان نباید روی فرزندان خود فشار بیش از حد جهت گرفتن نمره 20 بیاوریم و ضمن پرهیز از تحقیر، سرکوفت و سرزنش، باید زمینه رقابت سالم را فراهم آوریم؛ همچنین فرزند خود را نباید با دیگران مقایسه کنیم و به‌جای این کار باید آنان را به تلاش بیشتر تشویق کرده و برای آنان پاداشی بابت پیشرفت در مسیر موفقیت در نظر بگیریم و نباید این پاداش را فقط منحصر به نمره 20 کنیم.
وی افزود: دانش‌آموزان و دانشجویان در زمان امتحان به‌جای اضطراب و دلهره تمرکز خود را بر مطالعه دقیق و صحیح بگذارند تا به‌جای تقویت خود، شاهد تضعیف خود نباشند؛ همچنین طبق برنامه‌ریزی معین مطالعه صحیح دروس را داشته باشند و زمان استراحت بین مطالعه را هم لحاظ کنند، ضمن اینکه توصیه می‌شود که نمونه سوالات سال‌های قبل هم مرور شود تا تسلط بیشتری بر مفاهیم و موضوعات داشته باشند.
عضو هیات علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه تغذیه مناسب، خواب استاندارد و پرهیز از بیدار خوابی‌ها باید مورد توجه باشد، بیان کرد: بعضاً مشاهده شده که دانش‌آموزان و دانشجویان برای تمرکز خواب اقدام به مصرف داروهای مختلف از جمله ریتالین می‌کنند، مصرف این دارو به بهانه موفقیت در امتحان نه تنها توجیه علمی ندارد، بلکه می‌تواند منجر به عوارض و آسیب‌های جسمی و روحی در فرد مصرف‌کننده بشود.
دکتر محرری با ذکر این نکته که مصرف داروهای مختلف همچون ریتالین باید با تجویز پزشک باشد و هیچکس جز پزشک صلاحیت تجویز انواع داروها را ندارد، تأکید کرد: ریتالین هم مانند سایر داروها فواید و عوارض دارد و این دارو به کسانی که دچار نقص در تمرکز و اختلال بیش فعالی هستند تجویز می‌گردد و دانش‌آموز یا دانشجویی که در تمرکز و یادگیری ضعف دارد بهتر است، به‌جای مصرف مستقیم ریتالین از روش‌ها و تکنیک‌های صحیح مطالعه استفاده کند.
وی تصریح کرد: ریتالین از جمله داروهای محرک سیستم عصبی بوده و علاوه بر درمان پیش فعالی، کم‌توجهی در اختلالات افسردگی، رفتاری و چاقی هم موثر است، البته بازهم تکرار می‌کنیم مصرف هیچ نوع دارویی از جمله ریتالین بدون دستور پزشک توصیه نمی‌گردد و از جمله عوارض مصرف خودسرانه آن می‌توان به بی‌خوابی، سردرد، حالت تهوع، درد شکم، افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون، بی‌اشتهایی و تأثیر منفی در رشد اشاره کرد.
متخصص روانپزشکی با تأکید بر اینکه مصرف خودسرانه ریتالین با دوزهای بالا باعث مسمومیت فرد مصرف‌کننده می‌شود، افزود: بعضاً در فضای مجازی تبلیغ می‌شود که این دارو هیچگونه تأثیر و عارضه منفی ندارد و منجر به کنترل خواب و مطالعه، یادگیری و کسب نمره بهتر می‌شود، تعریفی که کاملاً اشتباه است، زیرا کم‌خوابی به واسطه مصرف ریتالین موجب پرخاشگر شدن فرد مصرف‌کننده و ایجاد اضطراب و استرس شدید در آن فرد می‌شود.
دکتر محرری خاطرنشان کرد: مصرف داروی ریتالین به بهانه موفقیت در امتحان نه تنها توجیه علمی ندارد، بلکه می‌تواند منجر به عوارض و آسیب‌های جسمی و روحی در فرد مصرف‌کننده بشود و اگر دانش‌آموز یا دانشجو بخواهد در شب امتحان برای موفقیت در امتحان ریتالین بخورد این دارو نه تنها در مغز خسته آن فرد اثر مثبت ندارد، بلکه امکان پردازش اطلاعات در مغز خسته وجود ندارد، ضمن اینکه تأثیر مثبت در گذراندن موفقیت ایام امتحانات و کسب نمره دلخواه هم ندارد.
وی اضافه کرد: مصرف ریتالین در شب به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و زمان مناسب مصرف این دارو صبح و پس از صرف صبحانه و ساعت 4 عصر بوده و مجدد تأکید می‌شود که این زمان‌بندی فقط ویژه کسانی است که این دارو را طبق دستور پزشک مصرف می‌کنند و مصرف خودسرانه آن که بسیار خطرناک است به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
عضو هیات علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه مصرف هیچ نوع دارویی بدون دستور پزشک به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، تصریح کرد: بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان نسبت به عوارض ناخوشایند مصرف خودسرانه ریتالین پی بردند و این دارو را مصرف نمی‌کنند، اما متأسفانه عده‌ای دیگر از این دو گروه که هنوز به آسیب‌های ناشی از مصرف داروی ریتالین پی نبرده‌اند و انتظار دارند که یک شبه همه مطالب را به خاطر بسپارند اقدام به مصرف این دارو می‌کنند، این افراد نه تنها نتیجه لازم را در امتحان پایان ترم نگرفته‌اند، بلکه خود و خانواده‌شان را با مشکلات جدید و بعضاً غیرقابل جبران مواجه کرده‌اند.
دکتر محرری بیان کرد: با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از زمان مناسب برای مطالعه در طول سال تحصیلی می‌توانیم نتیجه مناسب را در امتحانات کسب کرده و از مصرف هرنوع دارویی خودداری کنیم.
