تدابیر خوردنی ها و آشامیدنی ها در تابستان از دیدگاه طب سنتی
- بازدید: 324
عضو هیأت علمی دانشکده طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: در تابستان، پرهیز از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های با طبع گرم وخشک برای حفظ اعتدال مزاج ضروری است.
دکتر مجید انوشیروانی در گفتگو با وب دا خاطر نشان کرد: در فصل تابستان اجتناب از غذاهای سنگین و غلیظ و خودداری از پرخوری نیز باید مورد توجه قرار گیرد و مقدار خوراک هم باید کمتر شود؛ زیرا به‌سبب تغییر در توزیع حرارت در سطح و عمق بدن در هوای گرم تابستان، نیروی هاضمه دچار سستی و کم‌توانی می‌شود و از هضمِ مقدارِ زیادِ غذاهای سنگین برنمی‌آید؛ از این رو کاستن از خوراک در تابستان به حفظ سلامت بدن و دستگاه گوارش کمک می‌کند.
وی در بیان نمونه‌هایی از غذاهای بسیار گرم به خرما، شیرۀ انگور، عسل، حلوا ارده، گردو، پسته، باقلوا، حلوا، و شیرینی‌های چرب مانند دونات اشاره کرد و افزود: سبزیجاتی مانند سیر و پیاز تند، شاهی تند، و ادویه‌ای همچون زنجبیل، فلفل، دارچین، دارفلفل و نیز سس‌های تند هم طبع گرم و خشک دارند و در فصل تابستان بویژه برای نوجوانان و جوانان باید کمتر استفاده شوند.
عضو هیأت علمی دانشکدۀ طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: برخلاف تصور رایج، خوراک‌های گرمی‌بخش همواره و در همه مزاج‌ها به سود تندرستی و تقویت بدن نیستند و چه‌بسا موجب امراض حاد می‌گردند.
دکتر انوشیروانی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین راه‌های نگهداری تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها بکار بستن تدابیر متناسب با هر فصل در گذر سال برای حفظ اعتدال بدن است.
عضو هیأت علمی پژوهشی دانشکدۀ طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: طبیبان حکیم بر این باور بودند که همانگونه که بیماری بدون سبب رخ نمی‌دهد، تندرستی نیز بدون تدبیر و تدارک سبب‌های آن، پایدار و برقرار نمی‌ماند. فیلسوف‌پزشکان کهن این اسباب را بر شش نوع می‌دانستند و آنها را بنام «اسباب سِتّه» یا «ستّۀ ضروریه» می‌خواندند. این شش سبب عبارت‌اند از: هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، حرکت و سکون بدنی، خواب و بیداری، استفراغ (به‌معنی فراغت یافتن و آسوده شدن از مواد زاید و تباه از طریق دفع از راه‌های طبیعی) و احتباس (نگهداری مواد حیاتی در بدن)، و رویدادهای روانی.
دکتر انوشیروانی در مورد دانش تغذیۀ نیاکان اظهار داشت: فهرست خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که در طب ایرانی برای تابستان پیشنهاد شده‌اند نشان می‌دهد که پیشینیان ما از اثرات متقابل غذا و بدن به‌خوبی آگاه بوده‌اند و در این باره دیدۀ نهان‌بین داشته‌اند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: حکمای ایرانی بهترین خوراک‌های تابستانه را خوراک‌هایی می‌دانستند که هم لطیف و سبک و خوشگوار و زودهضم باشند، و هم به‌اعتدال طبع سرد و تر داشته باشند و هم مانع تحریک و افزونی صفرا باشند تا از آسیب‌های گرمی و خشکی مفرط هوا جلوگیری کنند و محیط داخلی بدن را در حالت تعادل نگاه دارند.
ویژگی های کیفی تابستان و اثرات آن بر بدن
عضو هیأت علمی دانشکدۀ طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه طبع تابستان، گرم و خشک شمرده می‌شود، افزود: در تابستان همۀ اخلاط بویژه خلط صفرا برانگیخته می‌شوند و تولید صفرا نیز نسبت به دیگر فصول سال افزایش می‌یابد، و اثرات گرمیِ مفرط و پیوستۀ هوا در تابستان- بویژه در سرزمین‌های گرم و نیز در گرم‌مزاجان و جوانان و بالاخص در کسانی که به اقتضای کار و پیشۀ خود در معرض گرمای بیشتر هستند می‌تواند به پیدایش اختلالاتی در تندرستی بیانجامد.
دکتر انوشیروانی در مورد مشکلات شایع در فصل تابستان گفت: در تابستان امکان عود بیماری‌های گرم و خشک مانند سردردهای میگرنی، خونروش از بینی و رحم، آکنه و بثورات التهابی پوست، اسهال خونی و عفونی، خشم و پرخاشگری نسبت به سایر فصول افزونی می‌گیرد.
وی افزود: در واقع هوای بسیار گرم سودی به حال تندرستان ندارد و برای افراد سالم، هوای خنک سازگارتر از هوای گرم دانسته شده است. البته هوای گرم تابستان برای سردمزاجان ، پیران و کسانی که به بیماری های سرد مانند لقوه و تشنج و فلج دچارند، سودمند قلمداد شده است.
دکتر مجید انوشیروانی، این نوشیدنی‌های خنک‌کننده و خوراکی‌های فرونشانندۀ حرارت را برای فصل تابستان در افراد گرم‌مزاج سودمند دانست:
- آلوبا: یعنی آش‌هایی که با آلوبخارا درست می‌شوند.
- ناربا یا اناربا: یعنی آش‌ها و پختنی‌هایی که در آن دانۀ انار و آب انار بکار می‌رود.
- شربت سکنجبین
- شربت لیمو
- ماءالشعیر طبی
- دوغ مایل به ترشی
- هندوانه یا آب هندوانه
- میوه‌های تر میخوش (ترش و شیرین) مانند آلو و آلبالو و شاهتوت
- دانه‌های لعابی مانند اسپرزه سفید، بهدانه، تخم خیار، تخم خرفه، خاکشی، تخم بالنگو
- خیار به سرکه (ترشی خیار)، خرفه، کاهو، کدوسبز
عضو هیأت علمی دانشکده طب ایرانی و مکمل ادامه داد: از تدابیر دیگر در تابستان استفاده از ملین‌های ملایم مانند آب کامل میوه‌ها یا آب خیسانیدۀ آلوبخارا است. نکته مهم آن است که مسهل‌های قوی مانند سنا و کرچک و حنظل در تابستان حتی‌المقدور نباید تجویز و استفاده شوند.
دکتر انوشیروانی گفت: این تدابیر تابستانه در افراد تندرست می‌تواند کافی باشد؛ ولی در بیماران دچار سوءمزاج صفراوی پس از شناخت بیماری و تشخیص درست، دارودرمانی ضروری است. علایم و نشانه‌هایی همچون تحریک‌پذیری و اضطراب، کم‌اشتهایی، تشنگی شدید، تلخی دهان، خشکی زبان، اسهال سوزان یا دفع بسیار خشک گلوله‌ای، کلافگی شدید از گرما، و خارش و سوزش جلد می‌توانند به سوءمزاج صفراوی دلالت کنند.
خبرنگار: صفیه صادقیان
