نشریه انجمن فیزیک پزشکی ایران، به عنوان یکی از پنج نشریه تخصصی فیزیک پزشکی برتر دنیا

با تلاش گروه فیزیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نشریه انجمن فیزیک پزشکی ایران، به عنوان یکی از پنج نشریه فیزیک پزشکی جهان، در پایگاه بین المللی اسکوپوس ایندکس شد.

دکتر محمد تقی بحرینی طوسی، سردبیر مجله فیزیک پزشکی ایران در گفتگو با وبدا، پیرامون تاریخچه‌ی این نشریه اظهار کرد: در سال‌های نخست دهه ۸۰ با تلاش تعدادی از اساتید تهران که انجمن فیزیک پزشکی را اداره می‌کردند، امتیاز مجله فیزیک پزشکی ایران از مقامات مربوطه ( وزارت ارشاد و وزارت بهداشت) گرفته شد و این نشریه که مدیر مسئول آن آقای دکتر عقابیان‌ بودند، ابتدا در دانشگاه تهران و سپس مدتی در دانشگاه تربیت مدرس چاپ و مدیریت شد، اما متاسفانه به دلیل عدم وجود امکانات و شرایط مناسب مجله بسیار نامنظم و کند چاپ می‌شد.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۸۳ پس از برگزاری کنفرانس فیزیک پزشکی در مشهد که بسیار موفقیت آمیز بود، دکتر عقابیان پیشنهاد کردند که دفتر مجله را به مشهد کنیم، اما یکی از مشکلات مهم تامین هزینه‌های مجله برای چاپ آن بود؛ چون مجله در آن زمان به صورت کاغذی چاپ می‌شد. به همین منظور طی ملاقاتی که بنده و دکتر عقابیان، با آقای دکتر بهرامی رئیس وقت دانشگاه داشتیم، دکتر بهرامی اظهار علاقه‌مندی کردند و مجله به مشهد منتقل شد، ضمن اینکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد هزینه‌های آن را هم بر عهده گرفت و سردبیری مجله نیز به بنده سپرده شد؛ البته قبل از اینکه مجله به مشهد منتقل بشود، مسوولیت سردبیری بر عهده من بود، اما به دلیل اینکه دفتر مجله در تهران بود، عملا چندان امکان مدیریت مجله وجود نداشت و لذا پس از اینکه پایگاه مجله به مشهد منتقل شد، خانم زهرا اسلامی که برای کنفرانس فیزیک پزشکی همکاری را آغاز کرده بودند، با توجه به اینکه دوره همکاریشان رو به پایان بود، ما با مجوز معاونت پژوهشی دانشگاه ایشان را دعوت به کار کردیم و به عنوان کارشناس اجرایی مجله، همکاری ایشان با ما آغاز شد.

دکتر بحرینی طوسی در خصوص نحوه انتشار مجله نیز گفت: نشریه در ابتدا به صورت سه ماهه و به زبان فارسی منتشر می‌شد، اما چکیده مقالات به زبان انگلیسی بود و از همان ابتدا به صورت داوری مستقل مقالات مجله پذیرفته می‌شد، اما چون تمایل بر آن بود که مجله با همکاری محققان بین‌المللی منتشر شود، نشریه به زبان انگلیسی تغییر یافت و با توجه به اینکه اکثر نویسندگان فارسی زبان بودند و مشکلاتی برای نوشتن مقالات به زبان انگلیسی وجود داشت، روند مجله کمی کُند طی شد و چند مدیر اجرایی نیز در این فرایند تغییر کردند تا اینکه با انتقال آقای دکتر اسدی نژاد از گیلان به دانشگاه علوم پزشکی مشهد موافقت شد. ایشان فردی بسیار منضبط و پیگیر بودند و از زمانیکه به درخواست من مسئولیت مدیر اجرایی مجله را عهده‌دار شدند، مجله به جهات مختلف بسیار متحول شد و با توجه به افزایش مقالات ارسالی به مجله، زمان چاپ نشریه از سه ماه به دو ماه کاهش یافت.

 وی افزود: در حال حاضر تمامی مراحل ارسال مقالات به مجله از سوی نویسندگان تا پذیرش نهایی و چاپ مقاله همگی به صورت الکترونیک انجام می‌شود و روال کار بر این قرار است که نویسندگان در سایت مجله مقاله خود را بارگذاری کرده و سپس مقاله برای داوران ارسال می‌شود، در ادامه نظرات داوران برای نویسنده ارسال می‌شود و پس از نظرخواهی از داوران، چنانچه مقاله مورد قبول باشد، به ویراستاری نهایی نتقل و نهایتاً برای صفحه آرایی و چاپ در مجله آماده می‌شود.

سردبیر نشریه انجمن فیزیک پزشکی ایران یادآور شد؛ در طول سال‌های گذشته ما توانسته‌ایم مجله را در سامانه اسکوپوس ایندکس کنیم و تلاش بسیاری شد تا در سامانه های ISI  و Pubmed ایندکس شود، اما متاسفانه به دلیل تاثیر پذیری کارهای علمی از امور سیاسی، درخواست مجله ما برای Pubmed شدن با بهانه‌گیری‌هایی روبرو شد که البته سعی کردیم این بهانه‌ها را مرتفع کنیم، اما در آخرین بار دلیلی از سوی پایگاه Pubmed مطرح شد که اصلاً منطقی نبود و در پاسخ به ما اعلام کردند که چون در مجله شما رعایت حقوق بشر نشده، ما نمی‌توانیم مجله را Pubmed کنیم!! در حالی که مجله ما یک نشریه کاملاً علمی تخصصی بود و هیچ ارتباطی با مسئله حقوق بشر نداشت.

وی اضافه کرد: علی رغم این موضوع ، در حال حاضر مجله ما در چند سامانه ایندکس شده که از جمله آن پایگاه اسکوپوس است و با وجود همه این محدودیت‌ها از نظر وزارت بهداشت و درمان، برای ارزشیابی مقالات اکنون اسکوپوس هم معادل Pubmed پذیرفته می‌شود و مقالاتی که در این پایگاه به چاپ می‌رسد می‌توانند از امتیاز Pubmed برای مقالاتشان استفاده کنند.

دکتر بحرینی طوسی همچنین گفت: خوشبختانه این مجله مورد استقبال محققین هم  قرار گرفته و در هر نوبت چاپ بیش از ۵۰ درصد مقالات توسط نویسندگان خارجی و از کشورهای مختلف ارسال می‌شود و درصد عدم پذیرش مقالات ارسالی هم زیاد است؛ به این معنا که مقالات با کیفیت بالا در مجله پذیرفته و چاپ می‌شود. اما با وجود همه تلاش‌هایی که از سوی دبیر اجرایی و کارشناسان انجام شده و همکاری بی‌دریغ ویراستاران ما ( که عمدتاً از دانشجویان دوره دکترا هستند ) اما همچنان با مشکلات متعددی روبرو هستیم و طبیعتاً یکی از مشکلات ما مشکلات مالی است. چون در حال حاضر به دلیل تحریم‌های بانکی و مسائلی از این  قبیل ما نمی‌توانیم بابت چاپ مقاله از نویسندگان هزینه‌ای دریافت کنیم؛ در حالی که مجلات هم ردیف با مجله ما در دنیا، هزینه قابل توجهی از نویسندگان دریافت می‌کنند.

لذا با توجه به این محدودیت‌های مالی و کمک اندکی که دانشگاه می‌تواند به ما داشته باشد و همینطور عدم امکان مطالبه هزینه از نویسندگان خارجی و حتی داخلی، مدیریت مجله بسیار سخت خواهد بود. ضمن اینکه زحمات داوران و ویراستاران مجله با پرداخت هزینه همراه است و اگر بتوانیم به نحو شایسته‌تری از این افراد قدردانی کنیم، طبیعتاً رغبت بیشتری برای همکاری خواهند داشت، البته داوری مقاله از نظر ارتقاء برای داوران هم امتیاز دارد و معمولا همکاران وقتی قصد دارند پرونده ارتقاء را به دانشگاه  بفرستند از  مجله گواهی درخواست می‌کنند و ما تعداد مقالات آنها را به دانشگاه اعلام می‌کنیم.

وی تصریح کرد: مسئولان دانشگاه باید فکری برای تسهیل کارهای انتشار مقاله انجام بدهند، چون در دنیا و در منطقه کشورهای زیادی هستند که در آنجا فیزیک پزشکی تاسیس شده و انجمن‌های فیزیک پزشکی وجود دارد و حتی انجمن‌های منطقه‌ای. اما در سطح بین المللی تنها ۵ مجله تخصصی فیزیک پزشکی وجود دارد که یکی از آنها مجله فیزیک پزشکی ایران است و در حقیقت، حتی در آسیا و خاور دور دو مجله تخصصی فیزیک پزشکی وجود دارد که در کشورهای هند و ایران منتشر می‌شود. همچنین یک مجله در اتحادیه انجمن های فیزیک پزشکی اروپا و دو مجله هم در آمریکا منتشر می شود. لذا مجله فیزیک پزشکی ایران از جایگاه بالایی برخوردار است و این امر اقتضاء می‌کند که مسئولان دانشگاه کمک بیشتری داشته باشند و راه حلی پیدا کنند برای اینکه ما بتوانیم مجله را حتی ماهنامه منتشر کنیم . اگر ما بتوانیم از داوری اساتید و ویراستاران بیشتری برخوردار باشیم، می‌توانیم به صورت ماهنامه مجله را منتشر کنیم و در این صورت استقبال بیشتری از سوی محققان و مولفان خواهد شد. در حال حاضر یکی از مشکلات ما این است که مقاله‌ای را پذیرش می‌کنیم، اما تا به مرحله چاپ برسد خیلی زمان می‌برد، در صورتی که اگر ماهنامه باشد، این زمان انتظار کاهش می یابد و رضایت نویسندگان بیشتر جلب خواهد شد.

وی در خصوص ماهیت رشته فیزیک پزشکی هم گفت: فیزیک پزشکی دارای دامنه وسیعی است و در حال حاضر خود فیزیک پزشکی ۵ گرایش تخصصی دارد که شامل؛ فیزیک پرتوهای غیر یونساز ، فیزیک رادیوتراپی و فیزیک تصویربرداری پزشکی،  فیزیک پزشکی هسته‌ای و رادیو بیولوژی حفاظت و دوزیمتری است. یعنی فارغ التحصیلان دوره دکترای فیزیک پزشکی در ایران در یکی از این ۵ گرایش فارغ التحصیل می‌شوند و این هم یکی از ویژگی‌های فیزیک پزشکی در ایران است.

دکتر بحرینی طوسی خاطرنشان کرد: تعداد کمی از دانشگاه‌ها در جهان وجود دارند که دانش آموختگان آنها در یک گرایش تخصصی فارغ التحصیل می‌شوند و این هم البته از دستاوردها و تلاش‌های هیئت ممتحنه و ارزشیابی فیزیک پزشکی است که توانسته‌اند برنامه دکترای فیزیک پزشکی را گرایشی کنند. مقالاتی که ما می‌پذیریم؛ از مهندسی پزشکی و فیزیک پزشکی با همان گرایش و دوزیمتری رادیو بیولوژی و حفاظت و... است لذا جامعه هدف ما به دو گروه عمده تقسیم می‌شود که شامل اساتید و دانشجویان دوره دکترا و ارشد هستند.