لحظاتی که برابر با یک عمر و یک جان ارزش دارد

فقط افرادی که برخی اعضای مهم بدن‌شان دچار نارسایی و مشکلات سخت‌ درمان باشد و حادثه‌دیدگانی که به صورت اضطراری مجبورند به اتاق‌های عمل بروند، شاید نام پیوند عضو، اعضای تیم پیوند، چگونگی فرایند پیوند عضو و مسائلی از این دست را شنیده و یا دیده باشند،

اما هیچ‌کس، به طور دقیق نمی‌داند چه افرادی، در چه مکان‌ها و شرایطی، در چه ساعاتی از شبانه‌روز، با چه انگیزه‌های عاطفی و انسانی و با چه قدرت و شجاعتی، بدون کوچک‌ترین چشم داشت مادی و صرفا با توکل محض به درگاه باری‌تعالی و به امید نجات جان همشهریان‌شان، از زندگی و خانواده‌ی خود می‌زنند و در ثانیه‌ها و دقایق تعیین کننده‌‌ی پیش و حین پیوند، به اتاق‌های عمل بیمارستان منتصریه می‌شتابند تا جان‌هایی را که در لبه‌ی پرتگاه نیستی ایستاده‌اند به کمک یاوران و نیکوکاران انسان‌دوست، جانی دوباره بخشند و استمرار حیات‌شان را ممکن سازند.

در کشاکش لحظات سرنوشت‌ساز و عقربه‌های پرسرعت زمان، از همان ثانیه‌هایی که در یک اتاق عمل در یک بیمارستان در حوزه عملیاتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد یا یکی از دانشگاه‌های همکار، تیم تخصصی پزشکان، اعلام می‌کنند که بیمار تحت جراحی یا تحت مراقبت‌های ویژه، مغزش به طور کامل از کار افتاده و ادامه‌ی حیات غیر مغزی‌اش، تنها و تنها با وسایل مصنوعی و کمک‌پزشکی، امکان‌پذیر است، تلاش‌های یک گروه بزرگ 200 نفره تحت مدیریت رئیس دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بلافاصله آغاز می‌شود و تا لحظه‌های پایان پیوند اعضای این بیمار مرگ مغزی به یک یا چند بیمار که ممکن است ساعات، روزها، هفته‌ها و سال‌هایی را در انتظار سخت و کشنده طی کرده باشند، این تیم بسیار زبده، شجاع، پر کار، انسان‌دوست و نیکوکار، همچنان به کار سخت ادامه می‌دهند تا به لطف یزدان پاک و با همت ده‌ها انسان مجاهد و ایثارگر، یک یا چند انسان نیمه‌جان، به زندگی باز گردند و چراغ امید در دل‌هایشان فروزان گردد.

مرحله دشوار و سخت،تصمیم گیری خانواده برای اهدای عضو

یکی از ابعاد بسیار مهم و سرنوشت‌ساز در موضوع پیوند عضو، برخورد و تعامل خانواده‌ی ارائه دهنده‌ی پیوند است. از نظر پزشکی، فرد مرگ مغزی، بازگشت‌پذیر نیست و بنا بر این کار مهمی که خانواده‌ی وی در پیش دارند این است که این بیمار نیمه‌جان را زمینه‌ای برای حیات‌بخشی به بیماران دیگر قرار دهند یا اینکه تصمیم دیگری بگیرند.

اعضای خانواده‌ی بیمار مرگ مغزی، شرایط بسیار ویژه‌ای دارند، همه در اضطراب و نگرانی هستند و سراسیمه به دنبال اطلاع از سرنوشت بیمار. اعضای تیم شناسایی و گروه‌های انسان‌دوست در بیمارستان و مرکز مراقبت‌های ویژه، تلاش می‌کنند که خانواده را قانع کنند که بیمارشان از نظر پزشکی و بر اثر نظر متخصصان، زندگی‌اش پایان یافته و اکنون در دنیای دیگر است و آنچه خون را برای مدت کوتاهی در اعضای بدن او در تحرک و جریان نگه‌داشته، دستگاه‌ها و لوله‌هایی است به او متصل کرده‌اند و اگر آنها را جدا کنند، همه چیز پایان می‌یابد.

رئیس بیمارستان منتصریه مشهد می‌گوید: واقعا برای خانواده‌ی کسی که مرگ مغزی شده، تصمیم گیری در آن شرایط، کاری بس دشوار و البته ایثارگرانه، مسؤولانه و انسانی است.

دکتر محسن علی‌اکبریان تأکید می‌کند: از نظر پزشکی، مرگ مغزی، پایان زندگی است و حتی با تجهیزات و وسایل پیشرفته‌ی پزشکی هم فقط تا چند روز می‌توان بدن را در شرایط حیاتی نگه‌داشت اما بدون مغز، حیات پایان یافته است و خانواده‌ی وی باید این واقعیت را بسرعت بپذیرند و برای نجات یک انسان دیگر، تصمیمات فوری و منطقی بگیرند.

وی ضمن دشوار خواندن این تصمیم می‌گوید: باید از این خانواده‌ها که چنین تصمیم فداکارانه و انسانی می‌گیرند به وجه شایسته‌ای قدردانی شود. این قدردانی معنوی، باید هم از سوی خانواده‌ی گیرنده‌ی عضو، هم از جانب مردم و مطلعین و هم از سوی مسئولین صورت گیرد تا اهمیت این کار انسانی، در جامعه ترویج و توسعه یابد.

یکی از مهمترین برنامه های دانشگاه علوم پزشکی مشهد، فرهنگ سازی اهدای عضو در جامعه است

 مسؤول واحد فراهم‌آوری اعضای دانشگاه در این زمینه می‌گوید: در ابتدای راه‌اندازی واحد پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد کمتر از ۱۰ درصد خانواده‌های بیماران‌ مرگ مغزی رضایت به اهدا می‌دادند و با تلاشی که در این سال‌ها داشتیم اکنون به عدد ۷۰ درصد رسیده‌ایم که بسیار عالی و رضایت‌بخش است اگر چه امیدواریم با همت رسانه‌ها و به خصوص مجامع اجتماعی همچون ائمه جمعه، مجالس وعظ و سایر اجتماعاتی که مردم عادی در آن حضور دارند و می‌توان تبلیغات اجتماعی وسیعی انجام داد، این رقم به صد درصد برسد.

وجوه شرعی موضوع پیوند، مبحث دیگری است که در ایران با التفات مراجع تقلید و آیات عظام تا حدود بسیار زیادی مرتفع شده است. با توجه به اینکه در برخی ادیان و مذاهب در سایر کشورها، مشکلاتی در این زمینه وجود دارد و بعضا مخالف این کار هستند، در اسلام و بخصوص فقه شیعه، به یمن وجود اجتهاد و مجتهدین دانا و آگاه به مسائل روز ، این مشکلات بسیار کمتر است.

تا سال 1368 که امام خمینی(ره)، به فاصله کمتر از یک ماه تا ارتحال آن حضرت، فتوای مدبرانه، شجاعانه و اجتهادی خود را در این زمینه اعلام نکردند، این بحث، کماکان در منزل نظریه و تئوری باقی مانده بود. و خوشبختانه با اقدام شجاعانه‌ی ایشان، چراغ راه آینده روشن شدو بتدریج رهبری معظم انقلاب، سایر علما و آیات عظام، موافقت خود را با این امر مهم اعلام داشتند.

دکتر ابراهیم خالقی می‌گوید شاخص اهدای عضو در کشور اسپانیا که بالاترین میزان اهدای عضو در جهان را دارد 40 ، در سطح اروپا و امریکا 20 و در ایران حدود 11 است.

وی تصریح می‌کند: اما در دانشگاه علوم پزشکی مشهد به یمن فرهنگ بالای مردم و کارهای فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی که مردم، دستگاه‌های دولتی، سمن‌ها و سایر نهادهای مرجع اجتماعی انجام داده‌اند این رقم به 20 رسیده در حالی که در آغاز دهه‌ی 80 شمسی، این رقم 5 بود. به عبارت دیگر، این شاخص در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حال حاضر با اروپا و آمریکا برابری می‌کند.

500 هزار نفر از اهالی خراسان بزرگ تا کنون با پیوند عضو آشنا شده‌اند

دکتر علی‌اکبریان تأکید می‌کند: ففط در دانشگاه علوم پزشکی مشهد تا کنون 5 هزار پیوند انجام گرفته که با اعضای خانواده‌های پیونددهندگان، می‌توان گفت 25 هزار نفر به صورت مستقیم درگیر این موضوع بوده و اگر اعضای فامیل نزدیک و اطرافیان اصلی را به این عدد اضافه کنیم بیش از 500 هزار نفر یعنی تقریبا 15 درصد شهروندان خراسان رضوی با این مبحث آشنایی دارند اما باید تلاش بیشتری در زمینه فرهنگ‌سازی داشته باشیم و نقش رسانه‌های جمعی، فضای مجازی، فعالیت‌های فرهنگی، مجالس مذهبی و برنامه‌های اجتماعی در این میان بسیار مهم است.

وی دانشگاه علوم پزشکی مشهد را قطب پیوند شرق کشور اعلام می‌کند و می‌گوید: تا کنون صدها مقاله‌ی علمی از اعضای تیم پیوند و سایر محققین رشته‌های مختلف در دانشگاه در این زمینه منتشر شده که مورد استناد مجامع علمی منطقه و جهان هم واقع شده است.

در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله کشور خودمان، افرادی که فرهنگ اجتماعی بالایی دارند در زمان حیات‌شان و در شرایط سلامت کامل، پیش از هر گونه بیماری حاد که احیانا منجر به مرگ مغزی شود فرمی را در واحد فراهم‌آوری اعضا پر می‌کنند که به منزله نوعی تعهد و رضایت نسبت به اهدای عضو است.

اهدای زندگی به 67 بیمار نیازمند عضو در دو ماه ابتدای سال

مسئول واحد فراهم آوری اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد می گوید، از ابتدای امسال تا کنون 18 مورد پیوند از اهدا کننده مرگ مغزی انجام شده است که این امر موجب نجات و ادامه زندگی 67 بیمار نیازمند به عضو شده است.

دکتر ابراهیم خالقی می گوید: انجام 8 پیوند کلیه، 8 پیوند کبد، 28 مورد پیوند قرنیه، 15 مورد پیوند پوست، 3 مورد پیوند قلب و یک مورد نیز پیوند همزمان کلیه وپانکراس در این مدت به ثبت رسیده است و علاوه براین سه کبد نیز برای اهدا به بیمار به شیراز ارسال شد.

مسئولیت اجتماعی در حوزه ترویج فرهنگ اهدای عضو

قدر این فداکاری‌ها باید دانسته شود و شاید کافی نباشد که فقط دانشگا‌هیان، اعضای هیأت‌های علمی گروه‌های آموزشی مرتبط، اعضای تیم پیوند، تیم فراهم‌آوری اعضا، بازرسان و رصد کنندگان افراد مرگ مغزی در مراکز درمانی استان و کارکنان بخش‌های مختلف پزشکی و درمانی، در این زمینه اقدام و دغدغه داشته باشند. اگر چه این عزیزان، الحق و الانصاف، همگی از جان و دل تلاش می‌کنند و همتی والا به خرج می‌دهند تا هدیه‌ی خانواده‌ی اهدا کننده، به نیازمند واقعی برسد و زندگی‌اش از تلاطم برزخ به ساحل آرامش واصل گردد اما همه‌ی ما مردم در مقابل این تصمیم‌های دشوار و انسانی، این روان‌های پاک و مخلص، و این ایثارگری بدون چشمداشت، مسئولیت داریم و باید همه‌ی مردم ما دست‌بوس و ارادتمند این بزرگان باشند؛ چرا که آنها بر سنتی کهن پای می‌گذارند که اعتقاد داشت باید اجساد این گونه افراد مرگ مغزی را به خاک سپرد در حالی که خانواده‌های درگذشتگان، با اعضای این افراد که تا چند صباح دیگر در زیر خاک مدفون و سپس به تباهی کشیده خواهد شد، می‌توانند جان چند انسان دیگر را از مرگ قطعی نجات دهند و لبخند شادی و امید به لبان ده‌ها نفر اعضای خانواده و فامیل او بنشانند.

و واقعا چه لذتی فراتر از اینکه بدانی قلب فرزند از دست رفته‌ات در جانی دیگر به تپش درمی‌آید و تو می‌توانی تا سال‌ها او را ببینی و بر همت خویش و جان ارزشمند فرزندت، افتخار نمایی.

 یا اینکه بدانی چشم فروبسته‌ی عزیز از دنیا رفته‌ات بر حدقه‌ی چشمانی دیگر خواهد نشست و دیدگان او را برای سالیانی دراز به دنیا روشن خواهد ساخت و او با همان چشمان فرزند یا عزیز دیگرت، تو را خواهد نگریست و به وجود و روانت، دعا و ثنا خواهد فرستاد و برای پاداش آخرت، نزد خداوند شفیع خواهد شد و یا کبدی که بر دل جگرگوشه‌ای خردسال پیوند یابد و تا سال‌ها خون تازه از قلبش به واسطه‌ی این کبد پیوند شده، در رگ‌های نازکش بدود و شادی را در چشمان زیبای او جاودانه سازد.

و حال به شما اهدا کنندگان و خانواد‌های شریف‌تان می‌گوییم: باشد که همه‌ی خاندان‌تان از شرف و عزت این تصمیم خردمندانه و به یمن و برکت این حرکت انسانی، به سعادت ابدی برسید و پاداش خویش را از خدایتان دریافت نمایید.

 25 تا 31 اردیبهشت ماه ، هفته ملی ترویج فرهنگ اهدای عضو نام گذاری شده است.